W mitologii greckiej harpie były opisywane jako okrutne demony porywające dzieci i dusze. Dlaczego wielki przedstawiciel rodziny jastrzębiowatych nosi nazwę harpia? Szpony – oto najbardziej prawdopodobna odpowiedź. Mityczne bestie przedstawiano jako demoniczne hybrydy kobiety i ptaka o wielkich szponach. Te, którymi dysponuje harpia wielka, robią niesamowite wrażenie. Szpony tego ptaka są dłuższe od pazurów, którymi dysponuje niedźwiedź brunatny. Warto też wspomnieć, że mityczne potwory były nazywane „porywaczkami”, a trudno znaleźć przydomek lepiej oddający strategię łowiecką tych podniebnych bestii.
Gdzie występuje harpia wielka?
Harpie wielkie występują w tropikalnych lasach Ameryki Środkowej i Południowej. Żyją na obszarze od południowego Meksyku, przez Kolumbię, Ekwador, Wenezuelę, Peru, Boliwię, Paragwaj i Brazylię, aż po północno-wschodnią Argentynę.
Duży zasięg występowania harpii wielkich nie idzie w parze z ich liczebnością. Światowa populacja tego gatunku określana jest na ok. 100–250 tys. dorosłych osobników (choć należy podkreślić, że niektóre źródła wskazują na 50 tys. dorosłych harpii wielkich), co czyni go rzadkim i rozproszonym.
Charakterystyka harpii wielkiej
Ten wspaniały ptak jest zaliczany do rodziny jastrzębiowatych i jest jednym z największych jej przedstawicieli. Dorosły osobnik osiąga długość ciała od 89 do 105 cm i rozpiętość skrzydeł od 175 do 200 cm. Samice osiągają masę od 6 do 9 kg. Samce są znacznie lżejsze i ważą od 4 do 5 kg. To prawdziwy kolos wśród ptaków szponiastych, którego rozmiary są zbliżone do tych, jakimi charakteryzuje się trzewikodziób. A ten jest przecież ptakiem brodzącym!
Jak wygląda harpia wielka?
Harpia wielka budzi respekt nie tylko wymiarami i masą ciała. Nogi ptaka są grube i masywne, a wieńczą je szpony osiągające ok. 13 cm długości. Dla porównania, pazury żyjącego w polskich lasach niedźwiedzia brunatnego osiągają długość do 7 cm.
Harpia wielka / fot. Jiang Chunsheng, Wikimedia Commons, CC-BY-4.0
Dziób harpii jest czarny (podobnie jak u Ayam Cemani) i haczykowaty. Czarna jest też woskówka. Pióra pokrywające głowę, szyję i wierzchnią część ciała ptaka mają ciemnoszarą barwę. Część spodnia jest biała, ale na piersi pojawia się szeroka czarna przepaska.
Gdy harpia jest zaniepokojona, stroszy pióra na głowie. Wygląda wtedy jakby miała uszy, choć warto wspomnieć, że niektórzy porównują postawione na sztorc pióra do diablich rogów.
Największa na świecie harpia
Największa harpia świata osiągnęła masę 12,3 kg. Mowa o żyjącej w niewoli samicy imieniem Jezabel. To prawdziwy kolos, jednak należy podkreślić, że większość zwierząt wyrwanych ze swojego środowiska osiąga większą masę od swoich całkowicie dzikich krewniaków. Wynika to z faktu, że takie osobniki mają zapewniony dostatek pożywienia i mniej się ruszają, a co za tym idzie – zużywają mniej energii.
Tryb życia harpii wielkiej
Harpia wielka jest aktywna w ciągu dnia. Poluje w pojedynkę. Podobnie jak łabędzie, harpie łączą się w pary na całe życie.
Gniazdo harpii wielkiej
Harpie budują gniazda na wysokości ok. 50 metrów. To mocna, duża konstrukcja platformowa, która osiąga ok. 150 cm średnicy. Składa się z masywnych gałęzi, mchu i liści.
Para harpii rzadko przenosi się z miejsca na miejsce. Ptaki wolą przez kilka lat budować jedno gniazdo. Powinno to sprzyjać lęgom. Dzięki takiej strategii ptasia para nie musi martwić się o schronienie, w którym wychowa swoje potomstwo. Powinno, ale nie sprzyja.
Lęgi harpii wielkiej
Okres godowy harpii wielkiej następuje co 2–3 lata. Rozpoczyna się w porze deszczowej. Samica najczęściej składa jedno jajo. Zdarzają się lęgi, podczas których składane są dwa jaja, ale drugie pisklę po wykluciu jest ignorowane przez matkę. Samica skupia się wyłącznie na pierworodnym potomku i tym samym skazuje drugiego na śmierć.
Wysiadywaniem jaja zajmuje się wyłącznie samica. Inkubacja trwa ok. dwa miesiące. W tym czasie samiec troszczy się o swoją wybrankę, zapewniając jej dostatek pożywienia.
Pisklęta harpii wielkiej
Podlotek zaczyna latać w wieku dziesięciu miesięcy, ale nabycie tej umiejętności nie jest równoznaczne z opuszczeniem gniazda. Harpie są troskliwymi rodzicami i chronią swoje potomstwo tak długo, jak tylko się da. Dosłownie bo zdarzały się przypadki ataków na ludzi, którzy znaleźli się w pobliżu gniazda tych ptaków.
Młode harpie opierzają się w 4–5 miesiącu życia. W wieku 4–5 lat są już dojrzałymi ptakami, a całkowicie dorastają w 6. roku życia.
Średnia długość życia dla tego gatunku wynosi 30 lat.
Czym żywi się harpia wielka?
Dieta harpii wielkiej składa się przede wszystkim z ssaków. Sprawny drapieżnik łatwo radzi sobie ze schwytaniem małpy, leniwca, oposa czy ostronosa. Nie ma też problemu ze złowieniem pancernika, mrówkojada, a nawet świetnie chronionego przed atakami koendu (igłozwierza).
O ile ssaki są podstawą jadłospisu tego drapieżnika, to jego w jadłospisie pojawiają się także gady i ptaki. Węże są dla harpii smakowitym kąskiem. Duże ptaki rzadko padają jej ofiarą, ale papugi i tukany muszą się jej wystrzegać.
Łatwą zdobyczą dla harpii wielkiej są zwierzęta domowe i hodowlane. Przypadki, gdy w szpony tego ptaka trafiają psy i koty, nie należą do rzadkości. Podniebny łowca poluje też na kury, owce i świnie.
Strategia łowiecka harpii wielkiej
Harpia jest niezwykle silnym ptakiem, a przy tym – szybkim i zwinnym. Pojawia się jakby znikąd i z łatwością manewruje między koronami drzew, które nie zapewniają potencjalnej ofierze ochrony przed jej szponami. Ostre pazury z łatwością zagłębiają się w ciele, a silne kończyny są w stanie pogruchotać kości mniejszej zdobyczy.
Harpia zabija ofiarę swoim haczykowatym dziobem. Wyrywa ofierze tchawicę i tym samym skazuje ją na powolną, bolesną śmierć.
Zagrożenia dla harpii wielkiej
Od 2021 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje harpię wielką jako gatunek narażony na wyginięcie. Liczebność tych wspaniałych ptaków spada z roku na rok. To efekt przede wszystkim wyrębu lasów, ale nie tylko. Trzeba pamiętać, że mówimy tu o gatunku, który rozmnaża się dość rzadko, a to czyni go wyjątkowo wrażliwym na odstrzał.
Harpie często padają ofiarami kłusowników. Są też narażone na prześladowania ze strony ludzi. Wynika to przede wszystkim ze szkód, jakie czynią w gospodarstwach. Harpie lubią polować na zwierzęta hodowlane, narażając farmerów na dotkliwe straty.
W niektórych krajach podejmowane są działania zmierzające do zwiększenia liczebności tego gatunku. Dobrym przykładem jest tu Panama, gdzie w 2002 roku harpia wielka została uznana za narodowy symbol. Od tego czasu kłusownictwo jest tam surowo karane.
W sytuacji zagrożenia gatunku wyginięciem, duże rozproszenie poszczególnych osobników staje się zaletą. Populacja harpii wielkiej jest zróżnicowana genetycznie, co zwiększa szansę na jej skuteczną odbudowę.
